Kabudayan Jawa: May 2017

Sunday, 14 May 2017

BAB UYON UYON LENGKAP

1.Andharan Uyon- Uyon:

·         Uyon- uyon saking tembung ‘manguyu-uyu’ inggih punika pasugatan gendhing mirunggan ing adicara pahargyan penganten utawa ing pagelaran ringgit purwa, inggih punika saderengipun Ki Dhalang miwiti makarya ndhalang, dipunwastani ‘patalon’ .

·         Unining  gendhing- gendhing tanpa joged / umume kanthi thuthukan alon.

·         Lelagon jawa sing ditembangke sinden tanpa jejogedan.

·         Soran utawa ‘instrumental’: inggih punika ingkang cara nabuhipun ‘sora’, ngginakaken ricikan/instrunent: Bong Manggala, Demung, Ricik, Kethuk/Kenong, Kempul/Gong saha Kendhang.

·         Gendhang Lirihan utawa alusan, inggih punika gendhing ingkang ngginakaken ricikan/ instrument ingkang cara nabuhipun ‘lirih’ utawa alus awujud: Gendher, Rebab, Slenthem, Siter,Gambang, Suling, Kethuk/Kenong, Kempul/Gong saha Kendhang minangka pamurba irama.

2.Tegesipun Uyon-uyon lan sesambetanipun kalihan masarakat :

      Uyon uyon inggih punika lelagon jawa sing ditembangake sinden tanpa jejogedan. Sesambetanipun kalihan masarakat inggih punika kagem adicara- adicara ageng kayata pahargyan penganten, ngundhuh mantu saha adicara ringgit purwa

3.Dudutan :

Uyon-uyon punika wujuding Panawung Kridha sesarengan(kerja kolektif) ingkang betahaken jumbuhing raos, gotong royong, mat-sinamat lan bantu binantu boten wonten ingkang kepingin manjila piyambak saha tuwajuh ing ayahan lan jejibahan.

TULADHA UYON-UYON

PANGATAG, Pelog Nem

Ki Nartosabdo

Pr :       Bapakne wanci esuk
Tlaten temen kowe tenguk tenguk
Ngelingono ning pawon kendile ngguling
Lk:       Lha iku a rak butuhmu
Isen isen njroning pawon

Pr:        Iyo bener kandhamu
Pawon iku dadi kwajibanku
Ning pikiren beras entek bumbu tapis
Lk:       Yen ngunu aku seng kujur
Opo sing kudu tak adol

Pr:        Ojo keladuk gemblung
Uwong lanang mung kawitan dengkul
Opo seneng yen brayatmu podo klingsir
Lk:       Mungko aku seneng nganggur
Mangan turu omong kosong

Pr:        Ambok welas anakmu
Njalokane ono kebon jembrung
Sregepono olah lemah ditanduri
Lk:       Aku njaluk sangu pacul
Tumandhang anggarap kebon

GUGUR GUNUNG

2 7 2 7 2 7 2 7 3 5 7 6 3 2 7 6

a-yo kan-ca a-yo kan-ca nga-yah-i kar-ya-ning pra-ja

2 3 2 3 2 3 2 3 2 7 6 5 6 2 5 3

Ke-ne ke-ne ke-ne ke-ne gu-gur gu-nung tan-dang ga-we

. . 5 6 6 6 6 6 2 3 5 6 5 7 6 5

Sa-yuk sa-yuk ru-kun be-ba-reng-an sak-kan-ca-ne

. . 23 3 3 3 3 5 6 7 5 6 5 3 2

li-la lan le-ga-wa kang-go mul-ya-ning ne-ga-ra

2 7 2 7 2 7 2 7 . . 3 5 6 6 6 6

Si-ji lo-ro te-lu pa-pat ma-ju pa-pat pa-pat

. 3 6 7 6 3 3 3 2 7 6 5 3 3 3

di-u-lang u-lung-a-ke mes-thi eng-gal ram-pung-e

. 6 6 6 6 6 . 6 6 . 5 5 5 5 5 . 5 5

Ho-lo-bis kun-tul ba- ris Ho-lo-bis kun-tul ba- ris

. 3 3 3 3 3 . 3 3 . 7 2 6 5 3 . 2 2

Ho-lo-bis kun-tul ba- ris Ho-lo-bis kun-tul ba- ris

Piwulang Budi pekerti ing tembang Gugur Gunung :

1. Sing rukun karo kanca, tangga, sedulur.

2. Nyambut gawe yen ditindakake bebarengan, enggal rampung

3. Gotong royong bisa ngraketake paseduluran

4. Yen nyambut gawe kudu eklas ( lila legawa) supaya oleh rahmating Gusti.

5. Warga kudu labuh Negara, supaya Negara lan bangsa mulya raharja.

KASUSASTRAN KANG TINEMU ING GENDHING

1. Cakepan yaiku syair, tetembungan kang dienggo ing tembang.
2. Cengkok yaiku lak-luking swara kanggo nglagokake tembang.
3. Gendhing yaiku lelagoning gamelan kawangun saking mawarni aspek karawitan.
4. Gamelan yaiku piranti karawitan kanggo ngiringi tembang, kayata; bonang, kendhang, gong kempul, gender, gong gedhe, peking, demung, saron, kenong, slenthem, gambang, rebab, siter, lsp.
5. Laras yaiku rasa thinthingane swara cendhak nganti swara dhuwur.
6. Titi laras yaiku angka minangka gantine laras (swara cendhak tekan swara dhuwur).
7. Pathet yaiku ukuran cendhek lan dhuwure swara kanggo nglagokake tembang.
8. Pedhotan yaiku pamedhoting swara ing tengahing tembang ing saben larik.
9. Senggakan yaiku unen-unen mawa lagu ing satengahing tembang kang binarung swaraning gendhing/ pradangga
10. Swarawati yaiku waranggana, pesindhen, penyanyi putri.
11. Wiraswara yaiku penyanyi kakung.
12. Gerong yaiku tembang kang dilagokake bareng karo gamelan kanggo mbarengi gendhing, dene sing gerong para wiraswara/ pradangga.
13. Sindhenan yaiku tetembangan kang dilagokake dening waranggana utawa pesindhen binarung swaraning gamelan/ lelagoning gendhing.
14. Irama yaiku ukuran rindhik rikating panabuhing gamelan.
15. Bawa yaiku tembang kanggo mbukani gendhing utawa miwiti gendhing tanpa tabuhan.
Buka yaiku tetabuhan utawa swara kang kanggo bukani gendhing.

KAWRUH BUDAYA GAMELAN KARAWITAN

Jawa-Karawitan Sajarah musik asalé saka basa Jawa cayenne tegese rumit, convoluted - grumbulan, nanging cayenne uga tegese Gamelan, ayu-ayu. Nalika Sang ngrawit tegese karya seni sing nduweni sifat subtle, ruwet, lan ayu.

Tembung Jawa musik ing tartamtu digunakake kanggo deleng musik gamelan saka Indonesia nglamar nondiatonis muni (ing laras slendro lan pelog) ing arable-garapannya sistem nggunakake seratan, timbre, irama, fungsi, pathet lan aturan bisa ing paling katon ing gending gandum , salah siji ing wangun instrumental gandum, Vokalia lan dicampur ayu krungu. ngandhut nilai-nilai sajarah lan filsafat kanggo Indonesia, uga aksesoris liyane.

Definisiseni dhewe musik music Indonesia laras non-diatonik (ing laras slendro lan pelog) ing arable-garapannya wis nggunakake sistem seratan, timbre, irama, fungsi, situs pathet, lan aturan sing digunakake ing wangun instrumental, vokal lan nyampur, apik kanggo krungu kanggo awake utawa wong (Suhastjarja, 1984)

LARAS

gamelan digunakake ing seni musik duwe 2 of slendro laras lan pelog. Slendro lan pelog iku salah siji saka rong unsur utama sing ciri musik.

a. Laras Slendro

   Sistem nada urutan dumadi saka limang nada ing salah siji gembyang karo pola let sing meh merata. Nalika tong minyak (nada) digunakake ing slendro punika:

1. Penunggul, utawa asring uga disebut barang, diwenehi simbol 1 (arabic siji angka), lan maca siji utawa ji.

2. Gulu, utawa Jangga (chromo JW.), Iki diwenehi simbol saka 2 (rong angka Arab), maca loro utawa dicekak ro

3. Dhodho, utawa Jaja utawa tengah, diwenehi simbol 3 (telung angka Arab), lan maca utawa maca singkat Telu lu.

4. Lima, diwenehi simbol 5 (lima angka Arab), maca limang utawa mo maos minangka short.

5. Nem, diberisimbol 6 (enem angka Arab), maca nem.

    Saliyane limang nada dhasar sing uga asring disebut sawetara jeneng saka tong minyak utawa muni, kayata:

1. Barang, muni gembyangan saka penungggul, diwenehi simbol 1 (angka Arab karo titik ndhuwur nomer), diwaca utawa siji ji.

2. Manis, yaiku Gulu muni gembyangan, diwenehi simbol nomer 2 (loro angka Arab karo titik ndhuwur). Manis mung digunakake kanggo kenong laras lan kempul.

b. Laras Pelog.

nada System urutan dumadi saka limang nada (utawa pitu) ing siji muni gembyang nggunakake pola muni ora rat kadohan padha, telu (utawa lima) ing cedhak sawetara lan loro adoh.

Ing presentation, iku kerep ana sawetara gendhing presented ing tong minyak pelog nggunakake mung limang nada, lan utamané ing kasus saka presentation saka Piece pelog minangka asil liwat slendro, kang Piece sing biasane utawa "asli" wis presented ing slendro, banjur dadi ing tong minyak pelog. Siji bab sing ora biyasa ing gendhing a music gamelan Jawa bisa lan kudu presented ing loro tunings beda.

Kapendhet saking : http://nikenanggraenik.blogspot.co.id/2012/05/uyon-uyon.html https://pakarsajen.wordpress.com/daftar-gending/p/pangatak/

TULADHA CERKAK LAN UNSUR INTRINSIK

Swarga Impen

Lukisan Taj Mahal sing wis takwiwiti dhek Minggu kepungkur durung wae rampung. Embuh iki,aku lagi kena lara aras-arasen. Saben dina gaweyanku mung nongkrong, turu, karo ndeleng tivi.

Pas wayah sore, pas lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e... neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono kuwi, acara Rumah Idaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki.

“Omah kok apike ora ilok kaya ngono kuwi, sing manggon apa ya manungsa?” grenengku. Lha piye, sing kaya ngono kuwi aku durung tau weruh kok!

Omahe Gedhe-gedhe, apik lan katon kerlap. Ruwang tamune kaya panggonane presiden nampa tamu negara. Tenan! Kamar paturonane, jembar ngluwihi omahku sapekarangan. Lha piye, ing jero kamar ana meja kursi lengkap, kamar mandi. Niku durung kolam renange, banyune biru katon kinclong-kinclong.

“Kuwi omahe sapa Mas Gondo?” pitakone Tanto bocah cilik tanggaku. Merga anggonku nyawang tivi, aku nganti ora weruh yen ana bocah melu-melu nyawang gambar omah apik mau.

“Kuwi dudu omah, kuwi swarga,” wangsulanku karo ngulu idu.

“Ana ngendi manggone?” sajake Tanto durung ngerti karo wangsulanku.

“Embuh, wong aku durung tau mrana!”

“Aku pengin mrana, Mas Gondo!”

“Lha wong swarga kuwi panggonane wong-wong sing wis mati, sing ora duwe dosa!” aku njur nerangke. Tanto mung plonga-plongo ngrungokake wangsulanku, embuh dheweke ngerti opo ora.

Gara-gara ndeleng acara Rumah Idaman, lukisan Taj Mahal tansah durung rampung, saben aku nyawang fotone Taj Mahal kanggo model lukisanku angenku tekan ngendi-endi. Taj Mahal endah banget, kaya swarga.

Nalika bocah cilik Tanto teka maneh arep melu ndeleng tivi, dumadakan aku nemu ide.

“Tan, dolan wae yuk!” pangajakku.

“Nyang ngendi, Mas? Ancol” bocah cilik kuwi seneng.

“Huuu... Ancol kurang sip, panas-panas ngene!”
“Lha nyang ngendi lho?”

“Nyang puncak wae, yuk! Neng kana kuwi kepenak banget, hawane adhem, kaya neng swarrga.”

Tanto seneng banget, dheweke mlayu mulih. Aku dewe salin kaos thok. Ora suwe aku lan Tanto wis melu dheseg-dhesegan dhempet-dhempetan karo mobil gilap ing ndalan kutha Jakarta.

Tanto takon wae, apa puncak isih adoh. Aku kudu ngguyu, jeneh tekan saka Kebon Jeruk wae durung. Ya kaya ngene iki yen kepingin weruh swarga, kudu kangelan dhisik. Kudu sabar nunggu giliran liwat. Kok ana wae wong sing numpak mobil. Marahi ndalan kebak wae!

“Mas Gondo, apa swarga kuwi apik tenan?” pitakone Tanto mbuyarake esemku.

“Ya mesthi wae, ora ana tandhinganelah!” wangsulanku.

“Wong apik, yen mati mesthi menyang swarga?” Tanto takon maneh.

“Iya!” jawabku mantep.

“Kepingin apa wae klakon?”

“Iya!”

“Pingin mangan enak terus, klakon?”

“Mesthi!”

“Manggon nang omah apik kaya ning tivi kae bisa?”

“Wis ta, pokoke ora ana tandhingane. Neng kana kuwi sembarang wis cumepak, butuh apa wae ana. Ora usah kangelan. Ora ana wong mlarat, ora ana wong kere!”

Mbok menawa dheweke mbayangake saumpama ana swarga, ndahneya senenge. Karo mesam-mesem, Tanto wiwit ngantuk, merem.

Puncak isih adoh. Dalane isih rame, ngarep macet maneh. Kebangeten, saben dina kok macet wae. Ngarepku ana mobil BMW sing sopire metu, nesu-nesu karo nuding-nuding sopir liya sing sajake nyenggol bodi BMW-ne sing mulus. Kapokmu kapan, batinku. Mobil apik kok dipek dhewe.

Sopir BMW isih nesu karo nuding-nuding. Aku isih fokus nyawang nang jalane nalika dumadakan ana cahya kumilat disusul swara gumlegar lan sopir sing nesu-nesu mencelat, geni ing ngendi-endi. Aku isih kelingan sakdurunge mobil sing taksetiri katut kedilat geni. Bom.

Aku ora mikir apa-apa kajaba mung kahanane Tanto sing takrungkebi. Embuh piye. Aku ora wani melek. Anane mung rasa panas sing kliwat, lan aku ora duwe daya kanggo loncat.

“Mas Gondo, apa iki wis teka?”

“Durung,” wangsulanku alon.

“Mesthine iki rak dudu swarga? Jarene swarga endah banget?”

“Dudu, Tanto iki dudu swarga. Neng swarga ara ana wong sing nesu-nesu, tukaran, ora ana bom!” Saka dhasare atiku, kanthi tulus aku ndonga supaya Tanto nemokake swarga sing semesthine, swarga sing diimpekake. Banjur peteng ndhedhet, ora ana swara.

Jakarta, Januari 2003

Kapethik saka "Trubus saka Pang Garing"

Pangubahan sak perlune dening Refano Pradana

Unsur Intrinsik

Tema : Swarga Dunya

Latar : Latar Panggonan: Omah lan Ndhalan Kutha Jakarta

Lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e... neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono kuwi, acara Rumah Idaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki...

Tanto seneng banget, dheweke mlayu mulih. Aku dewe salin kaos thok. Ora suwe aku lan Tanto wis melu dheseg-dhesegan dhempet-dhempetan karo mobil gilap ing ndalan kutha Jakarta.

Latar wektu: Sore

Pas wayah sore, pas lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e... neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono kuwi, acara Rumah Idaman. Yen mripatku nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki.

Latar Suasana: Trenyuhake, Tegang

Aku ora mikir apa-apa kajaba mung kahanane Tanto sing takrungkebi. Embuh piye. Aku ora wani melek. Anane mung rasa panas sing kliwat, lan aku ora duwe daya kanggo loncat.

Paraga lan watak :

Mas Gondho : Males, Gampang meri, Bisa dibuktikake saka penggalan Cerkak kasebut

Lagi wae rada sregep, nyandhak kanvas, e... neng tivi ana gambar omah apik-apik ngono kuwi, acara Rumah Idaman. Yen mripatku  nyawang sing apik-apik ngono kuwi, lali karo gawean. Opo maneh aku ndeleng tivi ing njero omahku iki...



     Tanto            : Polos, gampang pracaya

Bisa dibuktikake saka penggalan Cerkak kasebut

“Kuwi dudu omah, kuwi swarga,” wangsulanku karo ngulu idu.

“Ana ngendi manggone?” sajake Tanto durung ngerti karo wangsulanku.

“Embuh, wong aku durung tau mrana!”

“Aku pengin mrana, Mas Gondo!”

Alur : Maju, nyeritakake kedadeyan pengalamane Mas Gondo nang kadepane.

Sudut Pandhang : Uwong ketelu sing perane kanggo pengamat.

Bisa dibuktikake saka penggalan Cerkak kasebut,

Amanat : Dadi wong ojo gampang meri kudu duwe usaha

Bisa dibuktikake saka penggalan Cerkak kasebut,

“Omah kok apike ora ilok kaya ngono kuwi, sing manggon apa ya manungsa?” grenengku. Lha piye, sing kaya ngono kuwi aku durung tau weruh kok!

Basa : Basa cerkak kasebut kelebu ngoko lugu

Kapendhet saking : http://iwanttohappierever.blogspot.co.id/2014/09/contoh-cerita-cekak-cerkak-dan-unsur.html

TULADHA PAWARTOS BASA JAWA SINGKAT

Tigo kendaraan klebu tabrakan, setunggal seda

Tigo kendaraan klebu tabrakan ing dalan pantura pati, kudus km 6. Kecelakaan sing kedadenan ing dalan lalu lintas seko desa sukkulon kecamatan margerejo. Minggu esuk, 6 januari 2012, sekitar jam 9.
Kendaraan sing klebu mobil toyota rush AB 1602 PH, truk gandeng B 9671 ER lan sepeda montor honda vario.

Ing peristiwa, Musadat (46 tahun) lan Peni Siswanti (39 tahun), piyambak-piyambak supir lan penumpang Toyota Rush warga Imogiri, Bantul Yogyakarta, lan pengendara sepeda montor vario ketilonipun dirawat ing KSH Pati.

Seiring wektu Peni Siswanti akhire seda. Miturut keterangan ing lokasi, awalipun kedaden mobil Toyota Rush sing lepas kendali sakwise mandheg ing pinggir dalan. Sanajan wis menghindar, truk gandeng sing mlaju saka arah berlawanan tabrakan karo mobil toyota Rush. Sepeda montor vario ing mburi truk gandeng, gagal mandheg lan nabrak bagiyan kiwa truk. Amargi tabrakan menika, dalan dados macet.

Kapendhet saking : http://www.katapengertian.com/2016/02/5-contoh-berita-bahasa-jawa-singkat.html

Friday, 12 May 2017

TULADHA SESORAH TEMA PERPISAHAN KELAS IX

Assalamualaikum Wr. Wb.

Nuwun Bapak/Ibu Kepala Sekolah ingkang kinurmatan, tamu undhangan, Bapak/Ibu Guru saha karyawan ingkang kula hormati, adhik-adhik kelas tuwin rencang-rencang ingkang kula tresnani.

Puji syukur konjuk wonten ing ngarsanipun Gusti Allah ingkang Maha Asih, awit ing wekdal menika kita sedaya taksih pinaringan rahmat saengga ing wekdal menika kita saged makempal kanthi pinaringan karaharjan.

Kula minangka wakil saking siswa kelas IX, ngaturaken agunging panuwun ingkang tanpa upami dhumateng Bapak Ibu Guru, awit saking sih katresnan anggenipun nggulawentah dhumateng kula sekanca, saengga saged ngrampungaken kewajiban anggen kula sakanca ngangsu kawruh wonten ing pawitan menika.

Kula sakanca naming saged memuji, mugi-mugi sedaya amal lan kesaenan Bapak Ibu Guru pikantuk pinwales saking Gusti Allah ingkang Maha Agung, saha tansah pinaringan kasarasan, kawilujengan lan ketentreman saengga saged nggulawentah dhateng adhik-adhik sedaya ngantos dumugi paripurna kanthi biji ingkang maremaken.

Mboten kesupen kula sakanca ugi nyuwun pangapunten, awit kula sakanca asring ndamel Bapak Ibu duka lan kuciwa, awit saking atur saha solah bawa kula sakanca ingkang mboten mranani penggalih panjenengan sedaya.

Dhumateng Bapak/Ibu Guru lan adhik-adhik sedaya, sepisan malih kula ndedonga mugi tansah pinaringan rahmat saha barokahing Gusti Allah, Amin..

Wasana cekap semanten atur kula, menawi kathah kalepatan atur saha solah bawa ingkang boten mranani penggalih, kula nyuwun pengampunten.

Wassalamualaikum Wr. Wb.

Kapendhet saking : http://sahabatnesia.com/contoh-teks-pidato-bahasa-jawa/